Jarosław – jedno z najstarszych miast Polski południowo-wschodniej – z bogatą historią i pięknymi zabytkami.
Malowniczo położony na lewym brzegu Sanu gród był przedmiotem sporów pomiędzy Polską, Rusią i Węgrami do połowy XIV wieku.
Dopiero w 1349 r. został przyłączony do Polski przez Kazimierza Wielkiego.
W 1375 roku z nadania księcia Władysława Opolczyka Jarosław otrzymał nowe prawa miejskie.
Równolegle z lokalizacją na prawie magdeburskim zostaje przeniesiony ze wzgórza św. Mikołaja na miejsce obecnej Starówki.
W 1387r. przebywała w Jarosławiu królowa Jadwiga przejmując z rąk węgierskich władanie nad Rusią Czerwoną.
W tymże roku Jarosław wraz z zamkiem i okolicznymi dobrami z nadania królewskiego przeszedł w posiadanie Jaśka z Tarnowa. Odtąd aż do 1845 roku Jarosław był miastem prywatnym m.in. rodów: Tarnowskich, Ostrogskich, Lubomirskich, Zamoyskich, Sobieskich; Koniecpolskich, Sieniawskich i Czartoryskich. Jego właściciele gorliwie zabiegali o przywileje królewskie tworząc dogodne warunki dla rozwoju handlu. Inwestowali w miasto, wznieśli nowy zamek, rozbudowali system fortyfikacyjny i byli głównymi mecenasami budowli sakralnych.
Okres największego rozkwitu miasta przypada na XVI i połowę XVII wieku.
Swe znaczenie zawdzięczał przede wszystkim rozwojowi handlu, któremu sprzyjało położenie miasta na skrzyżowaniu dróg lądowych ze szlakiem wodnym.
Cztery razy w roku odbywały się jarmarki,z których sierpniowy - nazywany wielkim - był miejscem transakcji kupców z całej Europy i Bliskiego Wschodu. Różnorodność przywożonych towarów była ogromna, ale największe znaczenie miał handel wołami i spław zboża.
Jarmarki wycisnęły swoiste piętno na wyglądzie miasta, w którym ukształtował się specyficzny typ, zachowanych do dzisiaj – kamienic mieszczańskich.
Posiadały one dziedziniec wewnętrzny oraz kilkukondygnacyjne piwnice.
Oprócz handlu mieszkańcy Jarosławia trudnili się rzemiosłem skupionym w 22 cechach. Obraz kulturalny miasta przedstawiał się w tym okresie imponująco. Wysokim poziomem nauczania odznaczało się kolegium jezuickie, działała drukarnia Jana Szeligi, a dużą księgarnię prowadził zamożny mieszczanin Andrzej Cichończyk. Zbiory biblioteczne dwóch klasztorów jezuickich i benedyktynek należały do najbogatszych w Polsce. Od połowy XVII wieku zaznacza się tendencja schyłkowa okresu świetności miasta. Wyniszczające wojny, kontrybucje, pożary i zarazy oraz ostatecznie I rozbiór Polski w 1772 r., w wyniku którego Jarosław włączony został w obszary podległe monarchii austrackiej spowodowały długotrwały okres stagnacji. Skasowane zostały klasztory, rozebrany do piętra ratusz zamieniono na magazyn, rozebrano kolegiatę w Rynku, zamek, mury obronne, baszty oraz bramy miejskie.
Stopniowy rozwój życia gospodarczego wiąże się z uzyskaniem autonomii w 1867 r. 0 zwiększeniem garnizonu wojskowego, wzrostem urzędów i instytucji a także doprowadzeniem linii kolejowej Kraków-Lwów.
Krótki okres niepodległości odzyskanej w 1918 r. zaznaczył się przede wszystkim rozwojem życia kulturalnego. w latach 30-tych działają trzy kina, wychodzi kilkanaście tytułów miejscowej prasy, działają amatorskie zespoły teatralne, powstaje muzeum i biblioteka miejska. W latach 1933 i 1937 wybuchają w Jarosławiu i powiecie jarosławskim wielkie strajki chłopskie. W pierwszych dniach wybuchu II wojny światowej Jarosław został zbombardowany. 11 września 1939 r. wkroczyły wojska hitlerowskie. 27 lipca 1944 r. wkroczyły odziały wojsk radzieckich. Na terenie miasta zachowało się szereg zabytkowych budowli. Pod tym względem Jarosław zaliczany jest do rzędu najcenniejszych miast zabytkowych w Polsce. Stara część miasta skupiona wokół rynku posiada dobrze zachowany ratusz stojący po środku, otoczony zwartą zabudową starych kamieniczek. Ratusz ma szatę psełdorenesansową. Na ścianie ratusza znajduje się tablica, upamiętniająca 500 rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Duże kamienice rynku należały kiedyś do bogatego mieszczaństwa. Natomiast mniejsze, uboższe należały do kupców i rzemieślników. Uwagę zwraca sylwetka kamienicy Orsettich. Budowla ta została wzniesiona w XVI wieku. Posiada szerokie podcienia, kilku poziomowe piwnice. Obecnie znajduje się tutaj muzeum regionalne, posiadające bogate zbiory dotyczące dziejów miasta i okolicy. Rynek nr. 12 to kamienica pochodząca z XVII wieku należąca do królowej Marysieńki Sobieskiej. Na budynku jest pamiątkowa tablica z 1933 r. Od 1977 r. w Wielkiej Izbie ma swoją siedzibę Towarzystwo Miłośników Jarosławia założone w 1934 r.
W pobliżu rynku wznosi się kośció farny pod wezwaniem Bożego Ciała. Został zbudowany w latach 1582-1594. W kościele tym w 1620 r. odbył się ślub hetmana Jana Karola Chodkiewicz z Anną Alojzą Ostrogską, córką dziedziców Jarosławia.
Na sąsiednim wzniesieniu znajduje się klasztor Benedyktynek, który po wojnie został odbudowany. W czasie wojny było tu więzienie i miejsce zagłady. Obecnie znajduje się tam kościół Św. Mikołaja, pięknie odnowiony.
Za głównym skrzyżowaniu w kierunku Krakowa znajduje się klasztor Reformatów. Został on wzniesiony w stylu późnego baroku w latach 1710-1716. Swoje powstanie zawdzięcza dzięki fundacji bogatego mieszkańca Jarosławia, Antoniego Kwolka. W zachodniej części miasta, przy ulicy Krakowskiej, stoi warowny klasztor Dominikanów z okazałą świątynią. Obszerna, trójnawowa świątynia reprezentuje styl późnego baroku. Powstanie klasztoru pierwotnie należącego do Jezuitów związane było z istnieniem cudownej figury Matki Boskiej Bolesnej. Całość otaczają dobrze zachowane XVII wieczne mury obronne. Poza murami oddzielnie stojąca Kaplica Zjawienia, potocznie zwana studzienką została zbudowana w 1752 r. Wedlug legendy jest to źródło nad którym miała pojawić się figura Matki Boskiej Bolesnej . Jak świadczą napisy umieszczone na ścianach kaplicy , woda w studni miała moc uzdrawiającą.
Po zakończeniu II wojny światowej czynnikiem decydującym o rozwoju miasta stał się przemysł. W latach 70-tych powstały duże zakłady przemysłowe, hala sportowa, dworzec PKP i PKS oraz liczne osiedla mieszkaniowe. Ważnym problemem dla władz miasta i mieszkańców stała się sprawa ratowania Starego Miasta. Prowadzone przez szereg lat prace górnicze w dawnych podziemnych składach kupieckich ciągnących się pod całym niemal miastem zlikwidowały niebezpieczeństwo zapadania się kamienic a także przyczyniły się do zachowania średniowiecznego układu urbanistycznego starówki. Owocem tych prac było otworzenie Podziemnej Trasy Turystycznej położonej na trzech kondygnacjach pod ziemią. Pod całą starówką jarosławską znajdują się głębokie i rozległe podziemia, będące tematem wielu legend i powodem szeregu katastrof budowlanych. Jedno z podań powiada, że Anna Ostrogska jeździła z zamku podziemnym korytarzem do koscioła Panny Marii, powozem zaprzężonym w 6 koni.
Z wielkim pietyzmem odrestaurowano takie zabytki jak: kolegiatę, zespoły klasztorne ojców Dominikanów i Reformatów, kościół pw. św. Ducha, cerkiew greckokatolicką, a przede wszystkim zachowano średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta. Nawiązując do tradycji organizowane są cztery razy w roku targi zwane Wielką Giełdą Galicyjską.
Największym wydarzeniem kulturalnym jest Międzynarodowy Festiwal muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni”, który odbywa się w ostatnim tygodniu sierpnia z udziałem największych gwiazd muzyki poważnej.
Dzisiejsze miasto jest siedzibą powiatu jarosławskiego coraz mocniej wpisujące się w mapę powiązań gospodarczych, kulturalnych Polski i Europy.